เพราะในหนึ่งเมืองเต็มไปด้วยมิติของปัญหาที่หลากหลาย หนึ่งในเรื่องสำคัญที่ยังคงพบได้ในชุมชนแออัดใจกลางเมือง คือเรื่องการเข้าถึงบริการด้านสุขภาพที่ยังคงมีความเหลื่อมล้ำ เห็นชัดได้จากเหตุการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา
จากค่าครองชีพที่แพงขึ้นไม่สอดคล้องกับค่าแรงขั้นต่ำอันเป็นผลกระทบต่อเนื่องมาจากโควิด ส่งผลให้บรรยากาศการทำงานเต็มไปด้วยการแข่งขัน คนจนเมืองที่ต้องหาเช้ากินค่ำต้องเผชิญกับความเครียดและความกดดัน เด็ก ๆ ในชุมชนไม่ได้รับการดูแลในเรื่องสุขภาพอย่างเพียงพอ
มูลนิธิคีนันแห่งเอเซีย และ บริษัท เอ็มเอสดี ประเทศไทย (MSD Thailand) ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของปัญหา และต้องการส่งเสริมการเข้าถึงบริการด้านสุขภาพของกลุ่มเปราะบางในเมือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มเยาวชนหญิงที่อยู่ในช่วงวัย 10 – 15 ปี ซึ่งเป็นวัยหัวเลี้ยวหัวต่อ ที่จะต้องเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกายและจิตใจ รวมถึงปัญหาที่ซับซ้อนทั้งในเรื่องสุขภาพและการถูกกดทับทางสังคม ให้มีภูมิคุ้มกันที่เข้มแข็งพร้อมรับมือกับทุกสถานการณ์ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต และยังได้ใช้พลังของความเป็นเยาวชน เป็นตัวกลางในการนำองค์ความรู้ด้านสุขภาพที่เป็นประโยชน์ไปส่งต่อให้กับผู้คนในชุมชน
โดยโครงการนี้จะถูกบูรณาการเข้าไปอยู่ในวิชาชุมชนและชั่วโมงอิสระของนักเรียน โดยได้รับความร่วมมือจาก 6 โรงเรียนในกรุงเทพมหานคร ครอบคลุมพื้นที่เขตคลองเตย ดินแดน และมักกะสัน
คุณปรารถนา สำราญสุข ทีมงานของคีนันฯ และผู้จัดการโครงการ ได้แบ่งปันถึงแนวคิดในการออกแบบโครงการนี้ว่า มีจุดเริ่มต้นมาจากการลงพื้นที่จริงเพื่อสำรวจความต้องการของเยาวชนในพื้นที่ชุมชนในเมือง ซึ่งทำให้ได้พบว่าหากมีประเด็นในด้านสุขภาพ เยาวชนกลุ่มเป้าหมายมักจะมีการแลกเปลี่ยนข้อมูลด้วยกันเอง หรือค้นหาคำตอบทางแพลตฟอร์มออนไลน์ มากกว่าการสอบถามผู้ใหญ่ในชุมชน การออกแบบการอบรมจึงต้องมุ่งเน้นไปที่เรื่องของการให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์กับเยาวชนในรูปแบบของเกมหรือกิจกรรมที่เข้ากับช่วงวัย เพื่อดึงความสนใจให้กลุ่มเยาวชนได้เข้าร่วมกิจกรรมและรับข้อมูลที่ถูกต้องไปแบ่งปันกัน
“ คือสถานการณ์ของเด็ก ๆ ในตอนนี้ จากที่เราไปเจอมา ทั้งที่ไปคุยกับคนในชุมชน และมีโอกาสได้เข้าไปคุยกับตัวเด็กเองด้วยพบว่า เด็กกลุ่มนี้ค่อนข้างเติบโตด้วยตัวเอง เวลามีปัญหาอะไรก็จะเลือกคุยกับเพื่อน หรือค้นหาด้วยตัวเองเป็นหลัก กิจกรรมที่เราออกแบบมาเลยจะเป็น 6 กิจกรรม ที่ครอบคลุมเรื่องความท้าทายของเด็กๆในวัยนี้ที่เค้าจะต้องเติบโตไปเป็นผู้ใหญ่ต้องเผชิญ และเราก็เสริมเรื่องที่เค้าจะเจอในแต่ละช่วงวัยของชีวิตเข้าไปด้วย ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องของการเห็นคุณค่าในตนเอง การเคารพผู้อื่น การเป็นส่วนหนึ่งของสังคม โดยรูปแบบของกิจกรรมจะใช้เกมและกระบวนการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับช่วงวัย เพราะเราก็เข้าไปถามนั่นแหละว่าถ้าให้เรียนแบบในห้องเรียนเนี่ยเด็กไม่สนใจแน่ ๆ”
แม้โครงการจะมุ่งเน้นไปที่ผู้หญิง แต่โครงการไม่ปิดกั้นผู้ชายและ LGBTQ+ หากมีความสนใจเข้าร่วม โดยจะมีการสนับสนุนชุด Adolescent Kits ซึ่งบรรจุสิ่งของที่จำเป็นสำหรับการเติบโต เพื่อเสริมความมั่นใจให้กับทุกคน ทุกเพศ
“เราพยายามจัดหาสิ่งของที่จำเป็นต่อการเติบโตอย่างผ้าอนามัย ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด หรือจริงๆเราก็ถามเด็กว่าเค้าอยากรู้เรื่องอะไร เรียนแต่งหน้าทำผมไหม เพื่อไม่ให้กิจกรรมดูน่าเบื่อ และถ้าหากว่ามีกลุ่มนักเรียน LGBTQ+ สนใจที่จะเข้าร่วมกิจกรรม เราก็จะมีเนื้อหาที่ครอบคลุมอย่างการให้ความรู้ในเรื่องของการเปลี่ยนแปลงทางจิตใจ การรับฮอร์โมนอย่างถูกต้องเข้าไปด้วย”
อีกหนึ่งความท้าทายของโครงการนี้ คือปัญหาและความต้องการที่แตกต่างกันของแต่ละโรงเรียน ทีมคีนันฯ จึงต้องมีการปรับหลักสูตรให้เหมาะสมตามแต่ละพื้นที่เพื่อให้ทุกคนได้รับประโยชน์สูงสุดจากองค์ความรู้ที่สามารถนำไปใช้ได้จริง
“เราเข้าไปคุยกับคุณครู 6 โรงเรียน แต่ละโรงเรียนมีปัญหาไม่เหมือนกันเลย โรงเรียนนี้อยากให้พูดเรื่องโรคซึมเศร้า มีเด็กกรีดข้อมือทำร้ายตัวเอง อีกโรงเรียนอยากให้พูดถึงเรื่องยาเสพติดและบุหรี่ไฟฟ้า อีกโรงเรียนอยากให้เน้นเรื่องการบูลลี่ ในส่วนนี้เราต้องทำงานร่วมกับโรงเรียนด้วย เพราะเราไม่อยากทำงานที่ไม่ตอบโจทย์บริบทของโรงเรียนและชุมชน การอบรมจึงต้องมีการออกแบบร่วมกันและปรับตามความเหมาะสมของแต่ละโรงเรียน”
ถึงแม้โครงการนี้จะมีหัวใจหลักคือกลุ่มเยาวชน แต่กำลังหลักที่สำคัญไม่แพ้กันในการสร้างผลกระทบเชิงบวกด้านสุขภาพให้กับชุมชนคือกลุ่มอาสาสมัครสาธารณสุขกรุงเทพมหานคร (อสส.) และผู้ใหญ่ในชุมชน ซึ่งตลอดระยะเวลาโครงการได้วางแผนสอดแทรกการจัดอบรมเรื่องจิตวิทยาวัยรุ่นให้กับผู้ใหญ่ในชุมชน เพื่อสร้างความเข้าใจระหว่างวัยที่ต่างกัน นำไปสู่การทำงานร่วมกันอย่างราบรื่นในชุมชน
“ด้วยความที่กลุ่มอสส. และเยาวชนมีวัยที่ต่างกันมาก ทำให้บางครั้งเกิดความขัดแย้งระหว่างคนสองช่วงวัยอยู่เรื่อย ๆ เราเลยจะเข้าไปเสริมความรู้เรื่องจิตวิทยาวัยรุ่นให้กับกลุ่มผู้ใหญ่ เช่น อบรมทักษะการสื่อสารกับวัยรุ่น เป้าหมายจริงๆเลยคือให้เขาสามารถคุยกันรู้เรื่อง ทำให้ผู้ใหญ่และเด็กเข้าใจกระบวนการของการคิด การตัดสินใจ และเคารพซึ่งกันและกันผ่านกิจกรรมต่าง ๆ”
ในการทำโครงการขึ้นมา ทีมคีนันฯ คาดหวังถึงผลลัพธ์ในระยะยาว ซึ่งไม่เพียงแค่เข้าไปส่งเสริมองค์ความรู้ในเรื่องสุขภาพเท่านั้น แต่ยังเป็นการสร้างระบบสุขภาพที่ยั่งยืนให้เกิดขึ้นในชุมชน คุณปรารถนาเล่าให้ฟังถึงสิ่งที่อยากจะได้เห็นจากโครงการนี้คือการที่ผู้เข้าร่วมได้รับความรู้ เกิดความภาคภูมิใจในตัวเอง และได้นำความรู้นั้นไปแบ่งปัน ดูแลซึ่งกันและกันในชุมชน ซึ่งภายหลังจบโครงการจะมีการส่งเสริมให้เยาวชนได้เข้าไปทำกิจกรรมด้านสุขภาพร่วมกับชุมชน โดยมีทีมคีนันฯ คอยสนับสนุนทั้งทางด้านทุนทรัพย์และองค์ความรู้อีกด้วย
“เราอยากให้คนในชุมชนมีความตระหนักถึงถึงปัญหาสุขภาพ แล้วอีกเรื่องที่สำคัญคือเรื่องความสัมพันธ์ในชุมชน การที่เราส่งเสริมให้เด็กไปทำงานสนับสนุนชุมชนอีกแง่หนึ่งคือเพื่ออยากให้พวกเขาได้เห็นคุณค่าในตัวเอง ได้เห็นว่าตัวเองมีคุณค่ากับชุมชนโดยรอบ เราอยากให้ทุกคนในชุมชนได้เห็นคุณค่าของกันและกัน สุดท้ายแล้วเราเชื่อว่าสุขภาพที่ดีเกิดจากความสัมพันธ์ที่ดีของคนในชุมชน”
เพราะไม่มีใครรู้ว่าเหตุการณ์ไม่คาดฝันอย่างโรคระบาดจะเกิดขึ้นอีกเมื่อไหร่ สิ่งที่เราทำได้ในวันนี้จึงเป็นการเริ่มต้นเตรียมความพร้อมเพื่อสร้างภูมิที่แข็งแกร่งทั้งกายและใจให้กับทุกคน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มวัยรุ่นที่จะเป็นกำลังสำคัญในการเปลี่ยนแปลงวันข้างหน้า
